Arbeidsethos in de bajes – Joke K. uit Nieuwersluis

Arbeidsethos in de bajes

Nieuwersluis, 25-3-2019

‘Werkweigeraar’ staat er onder mijn naam en foto nu, nadrukkelijk rood omkaderd. Ik zag dit afgelopen week in het kantoor van de piwi’s op het grote beeldscherm met foto’s en namen van alle gevangenen in de afdelingen QA en QB. Bij de andere vrouwen staat op die plek welk werk ze doen, omkaderd in verschillende kleuren, bijvoorbeeld roze, paars, groen en blauw, en geel voor ‘ziek’.

Tot kort geleden stond er bij mij helemaal niets. Het gebeurde wel eens dat de piwi’s niet zagen, of vergaten, dat ik niet werk. Ze maakten dan de ‘fout’ om me niet in de cel op te sluiten, zoals de baas verlangt, als de andere vrouwen werken. Kennelijk moet de knalrode melding ervoor zorgen dat ze dat wèl doen. Overigens: wie ziek is, blijft de hele dag opgesloten, een straf om je weer snel aan het werk te krijgen.

Maar hoe zit het nu met die werkplicht?

Prison Profits, Joke K. 7-2-2019 Nieuwersluis

Toen ik in 2013 in Ter Peel zat, leidde mijn werkweigering direct tot rapport en de sanctie van ‘uitsluiting van alle activiteiten’(1). Ik verwachtte hiermee ook nu geconfronteerd te worden. Tot mijn verbazing volgde geen rapport maar kwam de piwi een uurtje later met een te ondertekenen ‘verklaring afstand arbeid’. Dus geen rapport en niet meer lastiggevallen worden over werk? Daar wilde ik wel voor tekenen. ‘Dan zit je wel achter de deur tijdens het dagdeel van de arbeid’. Ik zat er nietmee. Genoeg te doen. Ik zette mijn krabbel en dat was dat. Van de andere vrouwen hoorde ik dat je alleen nog rapport krijgt als je begint te werken en dan ineens niet meer komt. Nu wil echter het geval dat in de huisregels van Nieuwersluis en in de zogeheten re-integratiemap staat dat werken voor ‘afgestraften’ in de gevangenis (dus niet in voorarrest in HvB) verplicht is. Ik heb daarom uitgezocht hoe dat zit en het lijkt erop dat deze informatie verouderd is, ook al staat het in huisregels opgesteld in 2017 en in en ‘re-integratiemap’, ook uit 2017. De vraag is natuurlijk of deze misleiding bewust is, zodat mensen niet durven weigeren. Volgens mij wel.

In de Memorie van Toelichting bij de wetswijziging van de Penitentiaire Beginselenwet (PBW) en het Wetboek van Strafrecht, een Kamerstuk daterend van3-10-2013, ingediend door Fred Teeven, staat het volgende (2), blz. 16-17:
‘Arbeid tijdens detentie draagt bij aan een belangrijke en zinvolle dagbesteding en vergroot de kans op een succesvolle terugkeer in de maatschappij (…) Net als voor andere activiteiten, zal ook ten aanzien van arbeid een systeem van <<promotie en degradatie>> gelden.’(…)
‘Voorgesteld wordt van het recht op arbeid een voorrecht te maken en de arbeidsplicht af te schaffen’(…)
‘Het programma in detentie dient bij te dragen aan het vergroten van de kansen van de gedetineerden op een maatschappelijk aanvaardbaar bestaan bij hun terugkeer in de vrije samenleving. De penitentiaire arbeid moet daarom zo veel mogelijk lijken op het werken op de arbeidsmarkt. Dit betekent dat gedetineerden waar mogelijk langer dan de huidige twintig uur per week gaan werken, loon naar werken ontvangen (…) en dat gemotiveerde gedetineerden de kans krijgen om zich door middel van scholing verder in een vak te bekwamen om zo hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten.’(…)
‘Om te bevorderen dat gedetineerden door arbeid geld verdienen zal het eigen geld waarover de gedetineerde in de inrichting kan beschikken (…) en dat niet door midden van arbeid is verdiend, vergaand worden beperkt.’(…)
‘Tegenover de omzetting van het recht op arbeid in een voorrecht staat het komen te vervallen van de plicht tot deelname aan arbeid.’(…)
‘Degenen die niet willen werken, zullen door een arbeidsplicht niet tot een ander oordeel over reguliere (loon)arbeid worden gebracht en laten over het algemeen bijzonder weinig inzet zien gedurende de arbeid. Daardoor lijkt het verplichten van daarvoor ongemotiveerde gedetineerden om deel te nemen aan arbeid amper bij te dragen aan een meer succesvolle re-integratie na detentie en is voor deze plicht niet langer plaats in de pbw.’[einde citaten]

Het klinkt allemaal ‘prachtig’ voor de buitenwereld, maar waar gesproken wordt over ‘loon naar werken’ en arbeid die ‘zoveel mogelijk moet lijken op het werken op de arbeidsmarkt’ moet je je vooral voorstellen dat je hier nog erger wordt uitgebuit dan ‘buiten’. Maar je moet wèl gemotiveerd blijven!

Over wat voor werk gaat het eigenlijk?

Als werkweigeraar kan ik natuurlijk niet uit eigen ervaring spreken maar ik heb tijd genoeg gehad om van alles te weten te komen. De meeste vrouwen werken in een van de arbeidszalen, voorzien van detectiepoortjes. Daar wordt inpak- en eenvoudig productiewerk gedaan en in één van de zalen is ook een naai-atelier. Loon: 76 cent per uur ofwel 3,04 per 4 uur. Wie bereid is hele dagen te werken (vrouwen die geen geld van buiten hebben of krijgen), krijgt 4,56 per 4 uur. In het naai-atelier kun je ook meer verdienen: 4,76 per 4 uur. Zogenaamde ‘voorvrouwen’ krijgen extra betaald. In deze werkzalen werken de meesten. Justitie heeft de mond vol van kansen als je maar gemotiveerd bent, maar in die werkzalen werken dus vrouwen die hier al jaren zitten, in het plusregime ook. Lekker motiverend… Nu zijn er ook wel betere ‘baantjes’ te verkrijgen maar, aldus de huisregels, ‘een beperkt aantal’. Het betreft ‘een gunst die u kan worden verleend op grond van goed gedrag’, ‘indien u de bereidheid heeft getoond om op de arbeidszaal te werken’. Het gaat dan om ‘baantjes’ als afdelingsreinigster, werk in de wasserij of bibliotheek, of als ‘sporthulp’. Langgestrafte vrouwen die al in ‘detentiefasering’ zitten kunnen ook in de tuin werken of in de ‘mess’ (personeelskantine). Zij worden ermee vertrouwd buiten de hoge hekken op het terrein te komen, vanaf waar de vrije wereld nog maar een laag hek van hen verwijderd is. Het probleem met al die gepriviligieerde baantjes is ook nog eens dat hoewel ze elke 6 maanden moeten rouleren, dit niet gebeurt. De bajes speelt een spelletje verdeel-en-heers: er zijn er die jarenlang zo’n baantje houden en dat creëert jaloezie en afgunst. Maar… je moet wèl gemotiveerd blijven! Verdomd. Het lijkt inderdaad op werken in de buitenwereld. Alleen sta je hier nog vele malen machtelozer tegenover het systeem omdat je voor het gedaan krijgen van zaken volledig afhankelijk bent van niet-meewerkend personeel dat aan vriendjespolitiek doet. Hier gaan de deuren letterlijk voor je neus dicht. Arbeidsrecht? Staken? In de bajes?!

Werkbedrijf In-made

Het dient allemaal de uitbuiting, hoe ‘mooi’ ze het bij ‘werkbedrijf In-made’(3) ook presenteren in de hierboven genoemde re-integratiemap. Wat bij dit promotiemateriaal ook nog opvalt is dat alles gericht is op mannen. Vrouwen komen er in de bajes dubbel bekaaid vanaf en het beschikbare werk en de ‘opleidingen’ zijn rolpartroonbevestigend. Zo tonen foto’s in de map zonder uitzondering werkende mannen, bezig met las- en slijpwerkzaamheden in een metaalwerkplaats. Laat de vrouwen maar naaien. In dat naai-atelier maken ze trouwens ook de scheurhemden en dekens voor in de iso. Ook dat gaat allemaal via In-made. Een citaat:
‘Het werkbedrijf van alle penitentiaire inrichingen (pi) in Nederland heet In-made. In-made is ook de merknaam van de producten die we zelf verkopen. Daarnaast voeren we ook veel opdrachten uit voor bedrijven. Dit varieert van simpel werk als verpakken en monteren, tot machinale productie van metaalproducten, hout en textiel. Onze grootste klant is het facilitair bedrijf van Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), waarvoor we schoonmaak, onderhoud en groenvoorziening in de inrichtingen verzorgen. Daarnaast bakken we brood, wassen we het linnengoed en verzorgen we de gedetineerdenwinkels en maken we onze eigen bedden, matrassen en celmeubilair. Zelfs celdeuren en tralies worden door In-made gemaakt.’ NB! ‘Worden door In-made gemaakt’ is dus werken voor de opsluiting en repressie van jezelf en je medegevangenen! Een prachtige (ahum) bezuinigingsmaatregel ook nog eens!

Ik zou hier nog uitvoerig verder kunnen citeren uit de re-integratiemap, maar dat ga ik niet doen. Het is pure propaganda. Het staat bol van de indoctrinatie, gaat over gedrag, werkmotivatie, regels, etc. Het moet je vooral klaarstomen om een brave niet-kritische gehoorzame modelburger te worden als je buiten komt. Ik ga geen reclame maken voor dat tuig. Het past allemaal in het plaatje van het ‘stoplichtmodel’, de Skinnerbajes. Ze kunnen het nog zo mooi verpakken maar bottom line is dat in de bajes mensen vooral werken om niet ‘achter de deur’ te hoeven zitten, en om – hoe weinig ook – een beetje geld te hebben. Probeer vooral niet om zèlf een idee te hebben hoe je na de bajes verder wilt met je leven en wat je wilt leren of ondernemen. Dan stuit je op onmogelijkheden, regels, invoerbeperkingen en doelbewust traag en niet reagerende radertjes, ‘mentoren’ en ‘casemanagers’ die alleen maar binnen het systeem kunnen denken en werken. En opgedrongen rolpatronen.

Het is en blijft dwang!

Als werkweigeraar heb ik de tijd ‘achter de deur’ die anderen besteedden in de werkzaal voor mezelf gebruikt. Om te schrijven en te tekenen. Het in de Memorie van Toelichting voorgestelde beperken van beschikbaar eigen geld om ‘te bevorderen dat gedetineerden door arbeid geld verdienen’ is niet gebeurd. Zagen ze aankomen dat deze chantagemaatregel ook niet zou werken? Of probeerden ze andermaal een publicatie op internet te voorkomen? Hoe dan ook, ik zat in de luxe positie over eigen geld te beschikken (met dank aan de gulle steun!) en voor mezelf wat te doen te hebben. Dit is de meeste gevangenen niet gegeven. En dus moeten ze wel…

De profiteurs

En dus moeten ze wel. Werken voor profiterende bedrijven en bezuinigende justitie. Maar wie zijn nu degenen, de bedrijven die winst maken over de ruggen van tewerkgestelde gevangenen onder het mom van re-integratie? De bedrijven die hun opdrachten via In-mades uitbesteden aan gevangenissen? Het is beslist interessant om dit soort zaken nader te onderzoeken. Voor nu heb ik een lijstje kunnen maken. Ik hoefde daarvoor slechts mijn ogen en oren open te houden. Dit zijn ze (zie bijlage).

Groet
Joke

Noten:

1 Joke Kaviaar, ‘Werkweigering in de bajes: november 2013 Ter Peel
2 https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-33745-3.html Kamerstuk 33745, nr. 3, dd. 3-10-2013
3 https://in-made.dji.nl/

Bijlage: Bedrijven waarvoor gevangenen arbeid verrichten in Nieuwersluis

Hirschmann: computerbenodigdheden. Contactdozen.
http://www.hirschmann-multimedia.nl/
Pampuslaan 170
1382 JS Weesp
the Netherlands
T +31 294 462555
F +31 294 462514
E info@hirschmann.nl
Hema: babybroekjes: labels eraf. Shirts: idem.
Hoofdkantoor: NDSM-straat 10
1033 SB Amsterdam
e-mail: hemaklantenservice@hema.nl
telefoonnummer: 020-224 2424

Praxis: afdekdoeken voor schilderen
Praxis Doe-Het-Zelf Center B.V.
Herikerbergweg 336
1101 CT Amsterdam

Walraven: bevestigingsdingen van rubber, voor verwarmingsbuizen; schroefjes.
Walraven B.V.
Industrieweg 5
3641 RK Mijdrecht
+31 297 23 30 00
http://walraven.com

Jamin
De Boedingen 37-39
4906 BA Oosterhout
Telefoonnummer: (0162) 47 41 11

Schulp Vruchtensappen
Zandpad 76
3621 NG Breukelen
Tel. 0346 – 25 96 30
Fax 0346 – 25 96 31
E-mail: info@schulp.nl

Gevangenen doen 6 flesjes + 6 viltjes + een glas in een doos. Die worden voor 12 euro per doos verkocht. Het betreft biologische frisdrank.

Ferrero: snoepgoed. Wordt in de bajes verpakt.
Westbroek 58, 4822 ZW Breda
076 548 2666

Center Parcs. Heeft vorig jaar iets in doosjes laten doen in Nieuwersluis
Rivium Boulevard 213
2909 LK Capelle aan den IJssel

Hinck. Dat kocht in Indonesië plaids voor 2,5 euro per stuk. In de bajes halen gevangenen de kwaliteitslabels er uit en doen er nieuwe in van Hinck; daar staat in dat er wol inzat. De plaids worden voor tussen 70 en 170 euro per stuk verkocht. Gevangenen krijgen 76 eurocent per uur voor het vervangen van die labels.
Het bedrijf adverteert in Ariadne@home
Sluispolderweg 17b
1505 HJ Zaandam
customerservice@hinck.nl
Tel 020-2010880
Oprichtster Willemijn Walenkamp: ‘De kracht van Hinck zit in de kwaliteit, liefde voor detail en afwerking. Iedereen die aan ons succes meewerkt moet een goed gevoel hebben bij Hinck; van de katoenplukkers en onze leveranciers, tot ons personeel en klanten die de producten kopen.’ (https://www.hinck.nl/klantenservice/over-hinck/)

Katkor
Urinetest voor katten
Gevangenen doen witte korreltjes in zakjes
http://www.katkor.com
info@katkor.com

Katkor is een merk van Rein Vet Products
Zwaansteeg 25
3511 VG Utrecht
Tel 030 2332015
Fax 030 2304741
Email info@reinvet.com

Bapiste: paaseitjes verpakken
Artista-Chocolates S.A.Avenue Mercator 10
1300 Wavre
Belgium
Tel: +32 (0)10 / 24 13 66
info@artistachoc.be

Dit is de nieuwe naam van Baptista Chocolates, aldus http://chocolaterie.pmg.be/nl/nieuwsdetail/23660270/T16026N0006XSTE/baptista-wordt-artista-chocolates (link laat zich niet checken voor niet-abonnees, maar de URL zegt genoeg)
Onder voorbehoud

Uitzendbureau van justitie: In-made https://in-made.dji.nl/
Hoofdvestiging in Ministerie van Justitie en Veiligheid Dienst Justitiële Inrichtingen Turfmarkt 147 Postbus 2500 GC ’s Gravenhage
Drie Regionale Bedrijfsbureau’s Arbeid:
RBBA West Copernicusstraat 10 1704 SV Heerhugowaard 088-0719590 rbba.west@dji.minjus.nl
RBBA Zuid Lunettenlaan 501 5263 NTVught 08807-44183 rbba.zuid@dji.minjus.nl
RBBA Noordoost Nicolaus Ottostraat 16 8013 NG Zwolle 08807-41128 rbbb.no@dji.minjus.nl

Opmerkelijk: Bij Raad voor strafrechtstoepassing en jeugdbescherming beroepszaken mbt geschillen over (uitbetaling) arbeid

Gegevens bij de bedrijfsnamen mede bijeengezocht door enkele onderzoekers vanuit de Steungroep 13 september, op basis van informatie vanuit Nieuwersluis.